W czwartek obchodzony jest Dzień Rodzicielstwa Zastępczego. "To święto, to doskonała okazja do podziękowania rodzinom zastępczym za wysiłek, który podejmują. To zawsze są niełatwe decyzje, które dotyczą nie tylko matki, ale także pozostałych członków rodziny, np. rodzeństwa" - powiedziała Rafalska.

Minister przyznała, że rodzicielstwo zastępcze to szansa dla dziecka na funkcjonowanie w warunkach domowych. "Musimy stworzyć dziecku najlepsze warunki, najbardziej zbliżone do jego codziennego funkcjonowania, w sytuacji kiedy jego rodzina biologiczna z różnych powodów nie może wypełniać swoich obowiązków. Dziecko nie jest niczemu winne" - podkreśliła.

"Bardzo dziękuję za odwagę i trud rodzicielstwa zastępczego, które nie różni się od rodzicielstwa wobec własnych, biologicznych dzieci. Czasami jest nawet znacznie trudniejszy, bo dzieci mają swoje przeżycia, czasem bolesne doświadczenia" - dodała szefowa MRPiPS.

Rafalska wskazała, że pod koniec 2018 r. w pieczy zastępczej umieszczonych było 72 339 dzieci. "To mniej niż w 2017 r., gdy było ich 73 129. Można powiedzieć, że to już jest tendencja spadkowa" - zaznaczyła.

Szefowa MRPiPS zwróciła uwagę, że w ubiegłym roku wzrosła liczba rodzinnych domów dziecka. Według danych MRPiPS w 2017 r. funkcjonowało 568 rodzinnych domów dziecka, natomiast na koniec 2018 r. było ich 613, co stanowi wzrost o 8 proc.

Rafalska podkreśliła, że wzrastają także wydatki na zawodowe formy pieczy zastępczej, w tym wydatki na wynagrodzenia rodzin zastępczych i prowadzących rodzinne domy dziecka.

"Rodzicielstwo zastępcze w Polsce ciągle jest budowane. To niezwykle ważna forma opieki, bo daje dzieciom szansę na prawdziwy dom. To jest ten kierunek, który należy rozwijać" - podkreśliła.

Minister przypomniała, że pod koniec roku do Sejmu trafił projekt nowelizacji ustawy o systemie pieczy zastępczej. Po zmianie przepisów umieszczenie dziecka w pieczy automatycznie wiązałoby się z wprowadzeniem asystenta rodziny; byłby też zakaz umieszczania dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, jeśli mają mniej niż 10 lat. Propozycja zakłada także wprowadzenie centralnego rejestru miejsc pieczy zastępczej. Na początku grudnia projekt został skierowany do prac w sejmowej podkomisji stałej ds. rodziny.

Według danych MRPiPS pod koniec 2018 r. w rodzinnej pieczy zastępczej przebywało ogółem 55 288 dzieci umieszczonych w 37 252 podmiotach rodzinnej pieczy zastępczej - czyli o 625 podmiotach mniej niż w 2017 r. (37 877).

W większości był to spadek w liczbie rodzin zastępczych niezawodowych. Jednak - jak zaznacza resort - powoli postępuje profesjonalizacja rodzinnych form pieczy zastępczej (2 proc. wzrost liczby rodzin zastępczych zawodowych, w większości tzw. zwykłych zawodowych).

Ministerstwo rodziny zwraca uwagę, że pozytywnym zjawiskiem jest zmniejszająca się liczba dzieci w instytucjonalnych formach pieczy zastępczej w odniesieniu do roku poprzedniego. Jednak - jak zaznaczono - niepokojącym zjawiskiem jest powstawanie nowych placówek, w których umieszczane są niejednokrotnie także dzieci poniżej 7. roku życia.

Dzieje się tak, mimo że w wielu powiatach są w dalszym ciągu wolne miejsca w pieczy rodzinnej. Na koniec 2018 roku dzieci poniżej 7. roku życia w placówkach było wciąż 1361.

Do pieczy zastępczej trafiają dzieci, których rodzice nie są w stanie należycie wypełniać swoich obowiązków. Celem pieczy zastępczej jest zapewnienie dziecku czasowej opieki i wychowania. Powinno tam przebywać, dopóki nie będzie możliwości jego powrotu do rodziny albo umieszczenia go w rodzinie adopcyjnej.

Formami rodzinnej pieczy zastępczej są: rodzina zastępcza: spokrewniona, niezawodowa lub zawodowa; rodzinny dom dziecka.

Rodzina zastępcza spokrewniona to taka, która jest tworzona przez rodzeństwo dziecka lub wstępnych dziecka (dziadków, pradziadków).

Zawodowe rodziny zastępcze to rodziny, które z tytułu wykonywanej pracy otrzymują wynagrodzenie. W przypadku rodziny zastępczej niezawodowej, co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodów, np. wynagrodzenie za pracę, emeryturę.

W rodzinach zawodowych i niezawodowych może przebywać nie więcej niż troje dzieci, wyjątek stanowi konieczność umieszczenia w rodzinie rodzeństwa. Więcej dzieci może przebywać w rodzinnych domach dziecka - nie więcej niż ośmioro dzieci (chyba że istnieje konieczność umieszczenia rodzeństwa).

Rodziny zawodowe mogą m.in. pełnić funkcję pogotowia rodzinnego lub być rodziną specjalistyczną dla dziecka o szczególnych potrzebach.

Instytucjonalne formy opieki zastępczej to placówki takie jak domy dziecka, placówki typu socjalizacyjnego, interwencyjnego, specjalistyczno-terapeutycznego.