W związku ze zbliżającą się 30. rocznicą rozpoczęcia Obrad Okrągłego Stołu CBOS zapytał Polaków, jak pamiętają to wydarzenie i jak oceniają je z perspektywy tych lat. Jak wykazało badanie, postrzeganie symbolicznej wagi rozmów prowadzonych między stroną rządową a opozycyjną w pierwszych miesiącach 1989 r. zmienia się. Obecnie jedynie 22 proc. badanych uważa je za moment wyznaczający koniec komunizmu w Polsce. Dla porównania, dziesięć lat temu odsetek ten wynosił 40 proc. "Wzrosło z kolei znaczenie przypisywane wyborom parlamentarnym z roku 1991. W 2009 r. za koniec komunizmu w Polsce skłonne było uznać je 9 proc. respondentów, a dziś – aż 25 proc. W tegorocznym badaniu była to najczęściej wybiera odpowiedź spośród wszystkich" – podano w komunikacie.

Jak dodano, 11 proc. badanych jako moment kluczowy wskazało wybór Lecha Wałęsy na prezydenta w 1990 r., a 9 proc. - powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego we wrześniu 1989 r. Najrzadziej wybierano wybory z 4 czerwca 1989 r. (7 proc.), rozwiązanie PZPR w styczniu 1990 r.(4 proc.) i przyjęcie "planu Balcerowicza" w grudniu 1989 r.(1 proc.).

Według CBOS, istnieje związek między znaczeniem przypisywanym konkretnym wydarzeniom a pozycją światopoglądową badanych. Zwolennicy lewicy znacząco częściej niż inni jako moment końca komunizmu wskazywali powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego (18 proc.). Natomiast respondenci deklarujący poglądy prawicowe częściej niż inni ankietowani wybierali wybory parlamentarne z 1991 r. (39 proc.). Jak zaznaczono, deklarowane poglądy polityczne nie wpływają znacząco na częstość wskazań obrad Okrągłego Stołu.

Sondaż CBOS wykazał, że deklarowany przez respondentów stosunek do porozumień zawartych przy Okrągłym Stole nie odbiega znacząco od tego sprzed dziesięciu lat. Obecnie nieco ponad jedna trzecia respondentów (37 proc.) pozytywnie ocenia te ustalenia. Niemal tyle samo osób (36 proc.) ma do nich stosunek obojętny, a 15 proc. badanych - negatywny. "Warto zauważyć, że respondenci rzadko deklarują zdecydowanie pozytywny lub zdecydowanie negatywny stosunek (po 6 proc.) – przeważają oceny bardziej umiarkowane" – czytamy w komunikacie.

CBOS sprawdził również, na jakiej podstawie badani wyrabiają sobie opinię o tych wydarzeniach. Jak wynika z badania, największa część respondentów podaje, że wiedzę dotyczącą obrad Okrągłego Stołu czerpie z mediów – telewizji, radia i gazet (30 proc.) albo z własnych wspomnień z tego czasu (28 proc.). 21 proc. ankietowanych twierdzi, że informacje na ten temat pozyskała w szkole. Dla 8 proc. badanych głównym źródłem wiedzy w tym zakresie są opowieści rodziny lub znajomych, dla 4 proc. – internet i dla 4 proc. – opracowania historyczne.

CBOS zwrócił uwagę, że stosunek do obrad Okrągłego Stołu jest "do pewnego stopnia powiązany z rodzajem źródeł, z których pochodzi wiedza badanych o tych wydarzeniach". "Najwyraźniej jest to widoczne w przypadku respondentów deklarujących stosunek obojętny, których odsetek wśród osób posiadających własne wspomnienia z tego okresu jest wyraźnie niższy od średniej (wynosi 24 proc., przy średniej 36 proc.), a wśród czerpiących wiedzę ze szkoły, mediów lub Internetu – wyższy (odpowiednio 47 proc., 41 proc. i 46 proc.)" – czytamy w komentarzu do badania.

Jak podkreślono, niezależnie od źródła wiedzy oceny pozytywne wyraźnie przeważają nad negatywnymi – z wyjątkiem respondentów czerpiących wiedzę z opracowań historycznych. Natomiast oceny negatywne najrzadziej występują wśród ankietowanych, którzy pozyskują informacje na ten temat w szkole.

Badanie CBOS wykazało także, że najbardziej pozytywnie do obrad Okrągłego Stołu nastawieni są zwolennicy lewicy, a ankietowani o poglądach centrowych najczęściej deklarują stosunek obojętny. Z kolei najbardziej krytyczni wobec obrad Okrągłego Stołu są zwolennicy prawej strony sceny politycznej, choć – jak zauważa CBOS – nawet wśród nich opinie pozytywne nieznacznie przeważają nad negatywnymi.

Sondaż został przeprowadzony w dniach 10-17 stycznia na liczącej 928 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.

Okrągły Stół - to negocjacje prowadzone od 6 lutego do 5 kwietnia 1989 r. przez przedstawicieli władz PRL, opozycji solidarnościowej oraz strony kościelnej. Prowadzone były w kilku miejscach, a ich rozpoczęcie i zakończenie odbyło się w siedzibie Urzędu Rady Ministrów PRL w Pałacu Namiestnikowskim (obecnie Pałac Prezydencki) w Warszawie. W obradach wszystkich zespołów brały udział 452 osoby. Okrągły Stół uważany jest za jedno z najważniejszych wydarzeń w najnowszej historii Polski, od którego rozpoczęły się zmiany ustrojowe Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w tym częściowo wolne wybory do Sejmu, tzw. wybory czerwcowe (4 czerwca 1989 r.).