Setna rocznica odzyskania niepodległości to doskonała okazja, by spojrzeć na Polskę z szerszej perspektywy. Wciągu ostatnich miesięcy powstały setki inicjatyw, których celem jest uczczenie tego wyjątkowego jubileuszu.

Są to wydarzenia bardzo różnorodne – od wystaw i ekspozycji, przez konkursy, koncerty, imprezy sportowe i religijne, aż po okolicznościowy rejs dookoła świata. Ich bogactwo i szeroki zakres tematyczny pokazują, że chociaż jesteśmy jako ludzie niezwykle różni, mamy zróżnicowane pasje, zainteresowania i wrażliwość, to jednak łączy nas poczucie, że właśnie Polska jest naszym domem, oraz duma z biało-czerwonych barw. Przedstawiamy niektóre z pomysłów na świętowanie jubileuszu.

Mobilne Muzeum Multimedialne

Wyobraźmy sobie nowoczesne muzeum schowane w przyczepie TIR-a, które przyjeżdża niemal pod dom. Właśnie tak można najkrócej scharakteryzować Mobilne Muzeum Multimedialne – projekt, który powstał z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy z okazji 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości.

Większość wystaw organizowanych z tej okazji znajduje się w stolicy czy innych dużych miastach. Mobilne Muzeum Multimedialne to nowoczesna galeria, podróżująca po Polsce i docierająca do osób, które z różnych względów nie mogą wybrać się na wystawy stacjonarne. Mobilna ekspozycja została otwarta pod koniec czerwca w Warszawie i od tego czasu jeździ po całym kraju, zatrzymując się głównie w mniejszych miastach i miasteczkach. Na trasie jej przejazdu zaplanowano aż 56 przystanków, we wszystkich 16 województwach.

Multimedialna wystawa ukazuje odradzanie się nowoczesnej Polski po 123 latach zaborów. Poznajemy II Rzeczpospolitą w bardzo szerokim ujęciu – poprzez sylwetki wybitnych Polaków (w tym sześciu ojców niepodległości), sukcesy w dziedzinach kultury, sportu, nauki i gospodarki. Dowiadujemy się również, jak wyglądało życie codzienne w ówczesnej Polsce i krajobraz odrodzonego kraju.

Wykorzystanie nowoczesnych technik muzealnych pozwala na wybranie i rozwinięcie tych zakresów tematycznych, które najbardziej nas interesują. Do dyspozycji zwiedzających oddano takie urządzenia jak interaktywny stół, infokioski czy urządzenia holograficzne tworzące trójwymiarowe obrazy. Wystawę uzupełnia plenerowa gra planszowa. Zwiedzanie prezydenckiej ekspozycji zajmuje przeciętnie 20–30 minut, a trasę przejazdu można znaleźć na stronach internetowych Pałacu Prezydenckiego – www.prezydent.pl. Ekspozycja będzie w trasie do połowy grudnia tego roku. Można ją zwiedzić jeszcze m.in. w takich miastach jak Ostróda, Rypin, Pleszew, Trzcianka, Świecie czy Kościan.

Gratka dla numizmatyków

W obchody 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości mocno zaangażował się również Narodowy Bank Polski. Jedną z wielu inicjatyw banku centralnego Rzeczypospolitej z okazji narodowego jubileuszu jest emisja kolekcjonerskich monet i banknotu. To część rocznicowego projektu „My Polacy 1918–2018”.

Już 22 maja br. do obiegu została wprowadzona okolicznościowa moneta 5-złotowa z napisem „100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości”. Moneta została wyemitowana w symbolicznym nakładzie do 38 424 000 sztuk, tak aby trafiła do każdego Polaka. – Emitując tę monetę, chcemy wyrazić głęboki szacunek wobec wszystkich ludzi wielkiego serca, którzy swoją postawą przyczynili się do faktu, że dziś cieszymy się suwerenną Rzecząpospolitą – komentował prof. Adam Glapiński, pomysłodawca projektu i prezes NBP.

9 lipca zostały wyemitowane złote, uncjowe monety o nominałach 50, 100 i 500 zł z nowymi wizerunkami bielika oraz napisem „100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości”. Są wykonane ze złota próby 999,9, a ich masa wynosi kolejno: 3,10 g, 7,78 g i 31,10 g. Cena „złotych bielików” jest kształtowana na podstawie codziennego kursu złota.

W sierpniu bank centralny wyemitował srebrne monety kolekcjonerskie o nominale 10 zł i banknot kolekcjonerski „Niepodległość” o nominale 20 zł. Na monetach widnieje napis: „My Polacy dumni i wolni 1918–2018”. Monety są utrzymane w nowoczesnej stylistyce, z biało-czerwoną flagą i po raz pierwszy z zastosowanym na polskiej monecie kodem 2D. Z kolei na 20-złotowym banknocie został zaprezentowany wizerunek marszałka Józefa Piłsudskiego i napis „Niepodległa”.

Od 18 października do obiegu wprowadzono kolejną monetę uncjową o nominale 200 zł i masie 15,55 g., a 30 października Narodowy Bank Polski wprowadzi na kolekcjonerski rynek złotą monetę 100-złotową i srebrną 10-złotową z serii Stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości upamiętniające Ignacego Jana Paderewskiego. Niepodległościowe kolekcje monet uzupełnią: złota moneta o nominale 1 zł, na której został odwzorowany wizerunek monety powszechnego obiegu o nominale 1 zł oraz dwie monety w kształcie kuli – złota o nominale 2018 zł i srebrna o nominale 100 złotych. Te wyjątkowe monety zostaną wyemitowane 7 listopada.

Kolekcjonerzy monet i banknotów mają więc z okazji jubileuszu niepodległości duży wybór numizmatów, które mogą wzbogacić ich kolekcje.

Skąd się wziął złoty?

Kolejną inicjatywą jubileuszową Narodowego Banku Polskiego jest wystawa „Dzieje złotego” zaprezentowana na przełomie września i października na placu Piłsudskiego w Warszawie. Została ona przygotowana przez Centrum Pieniądza NBP i opowiada dzieje rodzimej waluty.

Złoty pojawił się na scenie historii na przełomie wieków XV i XVI. Do czasu insurekcji kościuszkowskiej był jednostką obrachunkową – w złotych liczono budżet państwa, podatki i wynagrodzenie. Do połowy XIX w. zachował ustaloną na sejmie piotrkowskim w 1496 r. wartość 30 groszy. Mimo iż Polacy przez stulecia na co dzień posługiwali się groszami, ortami czy talarami – to przeliczali je na złote. W dobrych czasach Zygmunta III Wazy bito w Polsce złote portugały (monety o wartości 10 dukatów), zaś w ciężkim okresie po szwedzkim potopie, za Jana Kazimierza – tymfy i boratynki, których rzeczywista wartość była znacznie niższa niż podana przez emitenta.

Zmieniały się czasy, zmieniały waluty, którymi posługiwali się Polacy. złoty wrócił do obiegu kilka lat po odzyskaniu niepodległości. Stało się to w roku 1924 na skutek reform przeprowadzonych przez premiera Władysława Grabskiego. Gdy po 123 latach niewoli Polska odzyskiwała niepodległość, na ziemiach nowo utworzonego państwa funkcjonowały aż cztery systemy walutowe. W obiegu były marki polskie, marki niemieckie, ruble carskie i korony austriackie. Już w lutym 1919 r. Sejm uchwalił, iż polską jednostką monetarną będzie złoty. Jednak z wymianą pieniądza wstrzymano się, a wojna polsko-bolszewicka zrujnowała kraj i znacznie osłabiła markę. Waluta ta gwałtownie straciła na wartości wskutek hiperinflacji. Doprowadziło to do poważnego kryzysu społeczno-ekonomicznego, którego jednym ze skutków był upadek rządu Wincentego Witosa. Reforma walutowa przeprowadzona przez kolejnego premiera została podjęta w celu uzdrowienia polskiej gospodarki. Między innymi o tej historii można było dowiedzieć się, zwiedzając wystawę „Dzieje złotego”.

„Śladami niepodległości” w Centrum Pieniądza NBP

NBP przygotował także tematyczną ścieżkę do samodzielnego zwiedzania Centrum Pieniądza NBP im. Sławomira S. Skrzypka, zatytułowaną „Śladami niepodległości”.

Centrum Pieniądza NBP to działająca od 2016 roku nowoczesna placówka muzealno-edukacyjna, pokazująca historię pieniędzy i ich roli na tle dziejów Polski i świata. Misją Centrum Pieniądza NBP jest popularyzowanie wiedzy na tematy ekonomiczno-gospodarcze przy wykorzystaniu najnowocześniejszych technik edukacyjnych oraz multimediów. Centrum chce docierać do szerokiego grona odbiorców, przybliżając nie tylko wiedzę z zakresu historii pieniądza, ale przede wszystkim pomagając zrozumieć mechanizmy, które rządzą światem finansów. Tematyczna ścieżka zwiedzania, nosząca tytuł „Śladami niepodległości”, to jeden ze sposobów poznania ekspozycji placówki, pozwalający zobaczyć najciekawsze i najistotniejsze eksponaty oraz informacje związane z niepodległością naszego kraju w kontekście historii pieniądza, gospodarki i bankowości centralnej. W ramach ścieżki tematycznej zobaczymy m.in. dokumenty bezpośrednio powiązane z odzyskaniem niepodległości w 1918 r., jak ustawa z 1919 r. wprowadzająca ponownie polską walutę o nazwie „złoty”. Wystawa nawiązuje też do innych symboli suwerenności państwa, takich jak najstarsze polskie monety bite przez Bolesława Chrobrego, pierwsze polskie pieniądze papierowe, które miały pomóc sfinansować powstanie kościuszkowskie, czy dokumenty związane z utworzeniem pierwszego polskiego banku centralnego. Możliwość samodzielnego zwiedzania z wykorzystaniem specjalnie przygotowanej ścieżki to jedna z wielu atrakcyjnych form zdobywania wiedzy, oferowana przez Centrum Pieniądza NBP.

100 projektów na 100-lecie niepodległości, czyli My Polacy – niepodlegli, przedsiębiorczy

Pod tym hasłem został ogłoszony przez Narodowy Bank Polski konkurs grantowy dla szkół przygotowany z okazji narodowego jubileuszu. Organizatorzy konkursu zaprosili szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne do realizacji konkursowego zadania polegającego na popularyzacji polskich osiągnięć ekonomicznych i gospodarczych po 1918 roku. NBP spośród zgłoszonych propozycji wybrał najlepsze, które otrzymają dofinansowanie w kwocie do 5 tys. zł na projekt.

Wśród nagrodzonych koncepcji znalazły się m.in. takie, które podejmowały tematykę inspiracji ekonomicznych, jakie dzisiejsza młodzież może czerpać od przedsiębiorców epoki dwudziestolecia międzywojennego, ale i takie, które przybliżają historię polskiego złotego oraz dziedzictwa gospodarczego. Wśród laureatów znalazły się zarówno publiczne, jak i niepubliczne placówki oświatowe z 16 województw.

Wystawa w Senacie

Interesującym pomysłem wystawy jubileuszowej jest zorganizowana w Senacie ekspozycja „Polskie drogi do niepodległości – wielcy Polacy na emigracji w XIX w.”. To projekt, który ukazuje sylwetki wybitnych Polaków, którzy z różnych względów spędzili znaczną część swojego życia poza ojczyzną. Jednak pomimo wejścia w codzienność nowych społeczności nie tylko o Polsce nie zapomnieli, ale swoją pracą i twórczością przypominali światu, że gdzieś pośrodku Europy leży wielki kraj, który padł ofiarą napaści ze strony sąsiadów.

Wystawa przypomina uczonych, konstruktorów czy artystów, którzy wnieśli ogromny wkład w rozwój kultury i nauki na świecie w swojej epoce. Jej bohaterami są m.in. Henryk Arctowski, Ignacy Jan Paderewski, Ignacy Domeyko, Paweł Edmund Strzelecki, Karol Bohdanowicz, Ernest Malinowski, Stefan Szolc-Rogoziński, Witold Zglenicki, Urszula Ledóchowska, Ernest Malinowski, Olga Boznańska, Benedykt Dybowski, Jan Czerski i wielu innych.

Wystawa została przygotowana przez Fundację „Pomoc Polakom na Wschodzie”, a współfinansowana jest ze środków Senatu na opiekę nad Polonią i Polakami za granicą.

Bogactwo wyboru

Wymienione propozycje to tylko kropla w morzu inicjatyw związanych z obchodami 100-lecia niepodległości. Wielki jubileusz polskiej państwowości to setki inicjatyw na poziomie nie tylko ogólnopolskim czy regionalnym, ale również lokalnym. Obejmują tak szeroki zakres tematyczny, że każdy znajdzie wśród nich coś dla siebie. Dla jednych będzie to wystawa, dla innych konkurs czy wydarzenie sportowe. I ta różnorodność jest bogactwem, które odzwierciedla też różnorodność naszego społeczeństwa. Tym, co nas łączy, jest Polska.•

Wygraj nagrody!

Atrakcyjne nagrody zostaną rozlosowane wśród osób, które: • rozwiążą quiz lub wypełnią ankietę dotyczącą treści artykułu z cyklu „Przewodnik finansowy” dostępne na stronie gosc.pl/Przewodnik_finansowy • rozwiążą krzyżówkę, znajdującą się na ostatniej stronie dodatku telewizyjnego, i odczytają hasło utworzone z ponumerowanych liter.