Prezydent Andrzej Duda wymienia sześć postaci, które nazywa „ojcami niepodległości”. To Józef Piłsudski, Roman Dmowski, Wincenty Witos, Ignacy Daszyński, Wojciech Korfanty oraz Ignacy Jan Paderewski. Wybór jest trafny, zasługi każdego z nich – niepodważalne. Zabrakło mi jednak w tym zestawieniu przynajmniej jednego przedstawiciela Kościoła. Stąd pomysł, aby opisać poczynania hierarchów, którzy swą posługą duszpasterską, pracą społeczną i organiczną także przygotowywali drogę do wolności.

Leczyli i karmili

Osób przekonanych, że wybuch I wojny światowej w sposób zasadniczy zmienia coś w sprawie Polski, nie było zbyt wielu. Była to elita narodu, która potrafiła w ciągu następnych lat swe plany polityczne przekuć na fakty, decydujące w listopadzie 1918 r. o odrodzeniu państwa polskiego. Jednak przeciętny Polak tamtej doby nie zaprzątał sobie głowy pomysłami, jak wybić się na niepodległość, ale jak przeżyć wojnę. Jak bardzo będzie okrutna i bolesna, jako pierwsi doświadczyli mieszkańcy Galicji i Kongresówki. Symbolem niemieckiego barbarzyństwa było zniszczenie w sierpniu 1914 r. Kalisza. Nastąpiło to nie w wyniku walk, ale przeprowadzonej na zimno pacyfikacji za przypadkowe ostrzelanie grupy żołnierzy. Trudna sytuacja była w Galicji, której spora część w sierpniu 1914 r. została zajęta przez wojska rosyjskie. Liderem polskiej społeczności w Małopolsce był biskup krakowski książę Adam Stefan Sapieha. W naszej pamięci utrwalił się jako niezłomny duchowy przywódca w czasie II wojny światowej, z którego zdaniem liczyli się nawet niemieccy okupanci. Jednak największe dzieło społeczne, jakie stworzył, Książęco-Biskupi Komitet Pomocy dla Dotkniętych Klęską Wojny, powstało w 1915 r. i odegrało fundamentalną rolę w dziele niesienia pomocy Polakom w Galicji i Królestwie Kongresowym.