Chemia. Ciągła naprawa

Tomasz Rożek

|

GN 42/2015

publikacja 15.10.2015 00:15

Nagrodę Nobla z chemii otrzymali trzej panowie: Tomas Lindahl, Paul Modrich i Aziz Sancar. Za co? Za wyjaśnienie „na poziomie molekularnym, w jaki sposób komórki naprawiają uszkodzone DNA i chronią informację genetyczną”.

Aziz Sancar   W środku Paul Modrich Po prawej Tomas Lindahl Aziz Sancar W środku Paul Modrich Po prawej Tomas Lindahl
MAX ENGLUND /UNC HEALTH CARE/epa/pap MEGAN MORR /DUKE PHOTOGRAPHY/epa/pap FACUNDO ARRIZABALAGA /epa/pap

Nie ma wątpliwości, że to w DNA znajduje się przepis na budowę biologiczną naszego ciała. Ten przepis może pod wpływem bodźców zewnętrznych ulegać modyfikacjom, ale nie całkowitej zmianie. Informacja zapisana w DNA jest jednak podatna na błędy i uszkodzenia. Niektóre korzystne, w przeważającej jednak części mogące prowadzić do chorób, w tym nowotworów, a nawet śmierci. Szczególnie krytycznym momentem jest ten, w którym komórka się rozmnaża, a wraz z nią kopiowane jest DNA. Jeżeli w DNA jest jakiś błąd lub uszkodzenie, zostaje ono powielone na kolejną komórkę, a potem jeszcze na następne. Może się zdarzyć, że wada jest nieznacząca, ale często jest tak, że zaburzeniu ulegają podstawowe mechanizmy komórki. W ten sposób mogą powstawać nowotwory. Czynników, które uszkadzają DNA, jest bardzo dużo. To promieniowanie elektro magnetyczne o różnej długości (np. UV), wolne rodniki i masa czynników chemicznych. Jednak nawet bez tych czynników DNA jest narażone na uszkodzenia w procesie kopiowania. Są ich tysiące. Ani człowiek, ani żaden inny organizm na ziemi nie byłby w stanie przeżyć, ba, pewnie nigdy by nie powstał, gdyby nie system naprawiania DNA. Ten – biorąc pod uwagę ilość występujących błędów i uszkodzeń DNA – choć nie jest idealny, działa całkiem sprawnie. Tegoroczni nobliści z chemii zajmowali się różnymi aspektami działania systemu naprawy DNA. Szwed Tomas Lindahl, który jest profesorem chemii medycznej i fizycznej, pokazał pewien paradoks. Podczas gdy jeszcze w latach 70. XX wieku powszechnie wierzono, że DNA jest pewnym i stabilnym magazynem informacji, prof. Lindahl eksperymentalnie udowodnił, że jest inaczej – cząsteczka DNA jest bardzo niestabilna.

Dostępna jest część treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.