Był pierwszym papieżem, którego śmierć przeżywałem świadomie, biorąc udział w wielkiej modlitwie, jaka wtedy w jego intencji była prowadzona we wszystkich polskich kościołach. Informacje o ciężkiej chorobie papieża przekazywane były systematycznie od końca maja 1963 r. Kiedy zbliżała się agonia, serwisy radiowe nieomal z godziny na godzinę przynosiły obszerne informacje o tym, co się wówczas działo w Watykanie. Pamiętam smutek i trwogę tamtych dni, a także niepokój o losy Kościoła i pokoju na świecie.

Diagnoza podczas kryzysu

O tym, że jest śmiertelnie chory, Jan XXIII (Angelo Giuseppe Roncalli) dowiedział się podczas dramatycznych chwil kryzysu kubańskiego w październiku 1962 r., kiedy świat stanął na progu III wojny światowej. Jesienią 1962 r. Chruszczow polecił instalować na Kubie rakiety, które mogły być uzbrojone w głowice nuklearne i wycelowane w Stany Zjednoczone. Ameryka nie mogła pozostać bezczynna. 11 października prezydent John F. Kennedy wystosował ultimatum wobec Moskwy, w którym domagał się wycofania rakiet, zarządził także blokadę wyspy. Świat zamarł w napięciu, co się dalej wydarzy. 24 października 1962 r. Jan XXIII wystąpił z radiowym orędziem, w którym powiedział m.in. pamiętne słowa: „Błagam wszystkich rządzących, aby nie byli głusi na wołanie ludzkości o pokój i podjęli negocjacje”. Słowa papieża, który wezwał światowych przywódców do rozmów, spełniły swoją rolę. Rozpoczęły się poufne negocjacje, które doprowadziły do wycofania rakiet z Kuby. Jednocześnie Amerykanie zapewnili, że nie będzie inwazji na Kubę. Mediacja w czasie kryzysu kubańskiego wzmocniła pozycję międzynarodową papiestwa oraz Stolicy Apostolskiej. Okazało się, że świat, rozdarty na dwa obozy, potrzebuje neutralnego pośrednika, który w sposób bezstronny mógłby podjąć się mediacji w interesie całej ludzkości. Być może ogromne napięcie tamtych dni spowodowało niebezpieczne przesilenie w organizmie papieża. 23 października w Watykanie na dyskretnej konsultacji pojawili się dwaj wybitni onkolodzy, których diagnoza była zatrważająca: rozwinięte stadium raka żołądka. Papież wiedział, że choroba jest nieuleczalna. W tamtych dniach modlił się w grotach watykańskich przy grobie swego poprzednika Piusa XII. Dłużej zatrzymał się przy pustej wnęce, ozdobionej w głębi rzeźbą Maryi i Dzieciątka. Później poprosił o fotografię tego miejsca i napisał na niej „To miejsce mojego pochówku”.