Arcybiskup Józef Kowalczyk, metropolita gnieźnieński oraz prymas Polski, 28 sierpnia skończył 75 lat i zgodnie z przepisami prawa kanonicznego złożył na ręce papieża Franciszka rezygnację z urzędu ordynariusza diecezji. Jeśli papież przyjmie rezygnację, co w ostatnim czasie staje się regułą, będzie to oznaczało konieczność rychłego wyznaczenia jego następcy. Urząd metropolity gnieźnieńskiego oraz związany z nim tytuł prymasa Polski abp Kowalczyk przejął 26 czerwca 2010 r. Wcześniej, od listopada 1989 r., był nuncjuszem apostolskim w Warszawie. Pełniąc tę funkcję, miał istotny wpływ na kształt konkordatu podpisanego w 1993 r. oraz nowy podział terytorialny Kościoła w Polsce w 1992 r. Współkształtował także decyzje o nominacjach biskupich dla Kościoła w naszym kraju, podejmowanych przez Jana Pawła II i Benedykta XVI.

Prymat honorowy

Dla Gniezna, pierwszej stolicy biskupiej w Polsce, ta nominacja oznaczała istotną zmianę. Po raz pierwszy od dziesiątków lat prymas Polski był nie tylko formalnie arcybiskupem gnieźnieńskim, ale także stale rezydował w Gnieźnie. Jego poprzednicy w Gnieźnie przebywali, ale faktycznie bieżącymi sprawami archidiecezji zarządzał biskup pomocniczy. W czasach PRL prymas urzędował w Warszawie, gdyż w 1946 r., z inicjatywy kard. Augusta Hlonda, Stolica Apostolska połączyła unią personalną archidiecezję gnieźnieńską z archidiecezją warszawską. Także w okresie wcześniejszym Gniezno nie było miejscem stałego pobytu prymasa Polski. W wyniku zmian, dokonanych w 1821 r., archidiecezja gnieźnieńska była w unii personalnej z archidiecezją poznańską, a prymas rezydował w Poznaniu. Metropolię gnieźnieńską w nowym kształcie terytorialnym ustanowił Jan Paweł II w 1992 r. Na jej czele stanął wówczas abp Henryk Muszyński, ale prymasem nadal był kard. Józef Glemp, który będąc metropolitą warszawskim, zachował tytuł „kustosza relikwii św. Wojciecha”. To uprawnienie do prymasostwa wygasło w grudniu 2009 r., gdy kard. Glemp ukończył 80 lat. Decyzją Benedykta XVI tytuł prymasa Polski został trwale związany z archidiecezją gnieźnieńską. Obecnie jest to godność honorowa, bez dodatkowych uprawnień, które zwłaszcza w okresie PRL nadawały posłudze prymasa nadzwyczajny wymiar, gdyż obejmowały m.in. kompetencje personalne, zazwyczaj zarezerwowane dla Stolicy Apostolskiej. Obecnie rolę prymasa jasno definiuje statut Konferencji Episkopatu Polski, stanowiący, że zachowuje on jedynie honorowe pierwszeństwo wśród biskupów.