Zofia Gwarda, opiekunka muzeum opactwa, nie ma wątpliwości: – Klasztor w Sulejowie przez wieki był strażnicą polskości. Spełnił wyjątkową rolę w jednoczeniu państwa po okresie rozbicia dzielnicowego.

Szlaki wciąż te same

W Sulejowie nad Pilicą, gdzie u początku naszej państwowości w XII w., na granicy Wielkopolski i Małopolski, pobierano opłaty za przeprawę przez rzekę, nadal zbiegają się dwa historyczne szlaki. Jeden wiedzie z południa, od Krakowa, drugi ze wschodu od Lublina. Stąd, z Sulejowa prowadzą już razem – teraz do Łodzi, a przed wiekami do Kalisza, Gniezna i Poznania. Niewielu przejeżdżających dziś tymi bardzo ruchliwymi drogami ma świadomość, że w odległości zaledwie dwóch kilometrów znajduje się jeden z najcenniejszych polskich zabytków – kościół i pozostałości klasztoru cystersów w Sulejowie-Podklasztorzu.