Fundusze Europejskie zmieniają Polskę. Dzięki nim od momentu wejścia do Unii Europejskiej w 2004 roku w naszym kraju zrealizowano, bądź jeszcze się realizuje, prawie 90 tys. różnego rodzaju projektów w ramach polityki spójności, której celem jest wyrównywanie różnic cywilizacyjnych między państwami należącymi do Unii. Dzięki temu znacząco podniósł się standard życia Polaków i udało się nadrobić sporo cywilizacyjnych zaległości. Polskie wsie na przykład przy wsparciu Funduszy Europejskich budują drogi, kanalizacje, wprowadzają szerokopasmowy internet, zakładają przedszkola, modernizują szkoły, promują lokalne produkty, otwierają się na turystów. Jak grzyby po deszczu w naszym kraju powstają parki naukowo-technologiczne, nowoczesne laboratoria i instytuty badawcze. Małym firmom unijne środki pomogły unowocześnić produkcję, zwiększyć wydajność, rozszerzyć asortyment i podnieść konkurencyjność na rynku. Przeszkoleni na kursach zorganizowanych dzięki dofinansowaniu z Europejskiego Funduszu Społecznego bezrobotni założyli ponad 150 tys. firm. 80 proc. z nich działa dłużej niż dwa lata. Inni skorzystali z kursów, na których zdobyli nowe kwalifikacje i dzięki temu zwiększyli swoje szanse na znalezienie pracy. Efekty Programu Rozwój Polski Wschodniej są bardzo widoczne w poprawie infrastruktury, ale także w większej aktywności mieszkańców wschodnich województw. Specjalny program dla tej części Polski pozwolił na szybsze nadrabianie zaległości w stosunku do pozostałych regionów. Fundusze Europejskie pomagają też osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym – bezdomnym czy niepełno- sprawnym i przywracają społeczeństwu tych, którzy już znaleźli się na marginesie. Minister rozwoju regionalnego Elżbieta Bieńkowska oceniała, że dzięki środkom z budżetów na lata 2004–2006 i 2007–2013 w ciągu 14 lat udało się zrobić tyle rzeczy, ile bez tych pieniędzy robilibyśmy przez 30 lat. Z unijnymi funduszami robimy je po prostu dużo szybciej.

Hojny budżet

W latach 2007–2013 na politykę spójności nasz kraj otrzymał prawie 68 mln euro. Na następny siedmioletni okres, który rozpocznie się w 2014 roku, przyznano nam 72,9 mld euro. To absolutne maksimum tego, co mogliśmy dostać – przyznają zgodnie przedstawiciele rządu.

A minister rozwoju regionalnego dodaje, że prawdopodobnie będzie to ostatni tak hojny budżet dla naszego kraju. Środki te zainwestowane będą mogły być m.in. w badania naukowe, autostrady, drogi ekspresowe, rozwój przedsiębiorczości, transport przyjazny środowisku (kolej, transport publiczny), cyfryzację kraju (szerokopasmowy internet, e-usługi), walkę z wykluczeniem społecznym czy aktywizację zawodową. W latach 2014–2020 wspierane mają być inwestycje, które przyniosą największe korzyści dla gospodarki. Na większą pomoc będą mogły liczyć na przykład osoby rozpoczynające działalność gospodarczą. Wspierane będą projekty starające się pogodzić życie zawodowe z rodzinnym. Będą pieniądze na rozwój transportu, infrastruktury, połączeń kolejowych i drogowych, a także na inwestycje w ochronę środowiska czy energetykę, zwłaszcza zieloną. Komisja Europejska zaproponowała również, aby każde państwo członkowskie 5 proc. środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego obowiązkowo przeznaczało na rozwój miast. W ramach polityki spójności będzie realizowanych sześć krajowych programów, w tym jeden ponadregionalny dla województw Polski wschodniej. Są to: „Infrastruktura i Środowisko”, „Inteligentny Rozwój”, „Wiedza, Edukacja, Rozwój”, „Polska Cyfrowa”, „Pomoc Techniczna” i ponadregionalny program „Polska Wschodnia”.

Co się zmieni?

Najważniejsza zmiana w wykorzystaniu unijnych środków z perspektywy 2014–2020 wprowadza zasadę warunkowości, która oznacza, że będziemy rozliczani przede wszystkim z efektów, jakie przyniesie realizacja projektów dofinansowanych z unijnych środków. Komisja Europejska sprawdzi, czy osiągnięte zostały cele określone przy przyznawaniu dofinansowania konkretnych projektów. Jeśli efekty będą niezadowalające, trzeba będzie zwrócić pieniądze. Zmienione zostaną także priorytety w przyznawaniu unijnych dotacji. „Do tej pory głównie budowaliśmy infrastrukturę i nadrabialiśmy zapóźnienia cywilizacyjne. Teraz przesuniemy akcenty na innowacyjność i przedsiębiorczość, w stronę projektów, które trwale zaistnieją na rynku i przyniosą długofalowe dochody. Dużą część pieniędzy przeznaczymy na inicjowanie i wspieranie współpracy nauki z biznesem” – mówiła niedawno w wywiadzie dla „Dziennika Gazety Prawnej” minister Elżbieta Bieńkowska. W dwóch poprzednich okresach środowisko akademickie dotacje z Funduszy Europejskich wykorzystywało zazwyczaj na budowę i wyposażenie nowych ośrodków. W nowej perspektywie uczelnie i placówki naukowe będą mogły starać się o dofinansowanie działalności tych nowoczesnych instytutów i na pokrycie kosztów prowadzonych w nich badań. W perspektywie finansowej 2014–2020 właściwie nie przewiduje się finansowania budowy dróg lokalnych (wiele kilometrów takich dróg w Polsce powstało dzięki unijnym środkom w poprzednich okresach). Nacisk zostanie położony na rozbudowę sieci autostrad i dróg ekspresowych oraz na kolej. Więcej niż do tej pory środków do dyspozycji będą miały samorządy lokalne. W przypadku Europejskiego Funduszu Społecznego na przykład nawet 3/4 środków. będzie rozdzielane na poziomie województwa. Inwestować będziemy także w rozwój rynku pracy, zwiększanie zatrudnienia, edukację na każdym poziomie kształcenia. Unijne wsparcie w latach 2014–2020 skupi się więc na najważniejszych wyzwaniach Strategii Europa 2020 – programu rozwoju społeczno-gospodarczego UE, którego celem jest wspólne działanie państw członkowskich na rzecz wychodzenia z kryzysu oraz wdrażania reform umożliwiających sprostanie wyzwaniom związanym z globalizacją, starzeniem się społeczeństw czy potrzebą racjonalnego wykorzystywania zasobów naturalnych.

Gdzie pytać o fundusze?

Szersze informacje na temat wniosków, projektów, dofinansowania można uzyskać w sieci regionalnych Punktów Informacyjnych Funduszy Europejskich, których listę adresowo--telefoniczną można znaleźć na stronie: www.funduszeeuropejskie.gov.pl. Masz pytania, uwagi, chcesz się podzielić swoimi obserwacjami odnośnie do wykorzystania Funduszy Europejskich w Polsce? Zadzwoń (nr tel. 32 251 15 55) lub napisz na adres projekt@gosc.pl bądź WKM „Gość Niedzielny”, ul. Wita Stwosza 11, 40-042 Katowice. Wszystko o projekcie „Fundusze Europejskie: bliżej sąsiada” na stronie internetowej: www.gosc.pl/Blizej_sasiada.