Dwie rzymskie budowle związane z Konstantynem dobrze go symbolizują – człowieka żyjącego na granicy dwóch epok. Pierwsza to potężny łuk triumfalny tuż przy Koloseum, ostatnia z tego typu budowli antycznego Rzymu. Nie znajdziemy na nim żadnych odniesień do chrześcijaństwa. Drugi obiekt to najstarsze rzymskie baptysterium stojące obok bazyliki laterańskiej, katedry Rzymu. Na cokole pobliskiego egipskiego obelisku (najwyższego w Rzymie) znajduje się łacińska inskrypcja: „Konstantyn przez krzyż okazał się zwycięzcą, a tu przez Sylwestra ochrzczony chwałę krzyża głosił”. Napis nieco mylący, bo to nie papież Sylwester ochrzcił władcę na łożu śmierci, jak chce legenda, niemniej Konstantyn rzeczywiście przyczynił się do zwycięstwa wiary chrześcijańskiej w cesarstwie. Pierwsze bazyliki i baptysteria powstały z fundacji cesarza, a podpisany przez niego Edykt mediolański to jeden z najbardziej przełomowych dokumentów w historii Kościoła. Jego postanowienia zakończyły rzymskie prześladowania wyznawców Chrystusa, dzięki czemu rozpoczął się nowy etap rozwoju Kościoła. Kim był pierwszy chrześcijański cesarz? Jakie było znaczenie jego decyzji dla Kościoła?

W tym znaku zwyciężysz

Konstantyn Wielki z pewnością nie był przykładem cnót chrześcijańskich. Zgodnie z krwawą tradycją rzymskich cesarzy odpowiadał za zamordowanie części swojej rodziny – teścia, trzech szwagrów, najstarszego syna Kryspusa i żony Fausty. Chrzest przyjął dopiero na łożu śmierci. Warto jednak pamiętać, że była to praktyka dość powszechna w jego czasach. Konstantyn urodził się w mieście Naissus (Nisz, dzisiaj w Serbii), jako syn Konstancjusza Chlorusa (cezara panującego na Zachodzie) i Heleny. Dzieciństwo i młodość spędził na służbie u cesarza Dioklecjana, odpowiedzialnego za ostatnie prześladowania chrześcijan. Po abdykacji Dioklecjana w cesarstwie zapanowały walki o sukcesję. Przez moment było aż siedmiu cezarów uważających pozostałych za uzurpatorów. Konstantyn, wojujący na terenie Brytanii, po śmierci swojego ojca został obwołany przez wojsko cezarem i objął władzę w Galii i Brytanii. Aby panować w Rzymie, o co prosił go senat, musiał pokonać swojego konkurenta Maksencjusza. Do decydującej walki doszło pod Wiecznym Miastem. Zwycięska bitwa przy moście Mulwijskim 12 października 312 roku otworzyła Konstantynowi drogę do władzy w całym cesarstwie. Była ona momentem przełomowym, jeśli chodzi o stosunek Konstantyna do chrześcijaństwa. Legenda powiada, że w prze- dedniu bitwy cesarz zobaczył na niebie znak, którym był albo krzyż, albo tzw. chryzmon (znak składający się z dwóch pierwszych greckich liter w słowie „Chrystus”: „chi” – X i „ro” – P). To drugie jest bardziej prawdopodobne, bo krzyż stał się symbolem chrześcijan później.