Wyznaniowe komisje majątkowe do likwidacji

KAI

publikacja 08.02.2012 20:16

Rząd chce na drodze nowelizacji odpowiednich ustaw rozwiązać komisje regulujące zwrot mienia zagrabionego w PRL Kościołom i związkom wyznaniowym

Wyznaniowe komisje majątkowe do likwidacji Rozpatrywaniem spraw, których nie rozwiązały komisje, miałyby się zająć sądy cywilne Marek Piekara/GN

Nie rozwiązanymi postępowaniami miałyby się zająć sądy, tak jak w przypadku zlikwidowanej w ub. roku Komisji Majątkowej dotyczącej Kościoła katolickiego. Same Kościoły są tym planom przeciwne. - Nie rozpatrzonych wniosków jest zbyt wiele, potrzeba na to czasu – apelują. Rząd chce zlikwidować cztery komisje regulacyjne, zajmujące się wnioskami o zwrot mienia Kościoła prawosławnego, Kościoła luterańskiego, Gminy Wyznaniowej Żydowskiej i pozostałych, mniejszych wspólnot wyznaniowych. Zgodnie z przyjętym harmonogramem prac legislacyjnych, ma na to czas do końca marca br.

Rząd planuje rozwiązać komisje, dokonując nowelizacji Ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Zapisano w niej zasady regulacji spraw majątkowych niektórych Kościołów (art. 38a-g). Tryb postępowania tych komisji majątkowych wyznaczają ponadto uchwalone w latach 90. ustawy o stosunku Państwa do poszczególnych wyznań oraz stosowne rozporządzenia MSWiA.

Jak tłumaczy się w projekcie nowelizacji, w związku z tym, że „do rozpatrzenia przez komisje regulacyjne pozostały głównie sprawy trudne i skomplikowane, co w znacznym stopniu przyczynia się do przedłużenia postępowań regulacyjnych, zasadnym jest uchwalenie uregulowań analogicznych do zawartych w ustawie z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego”. Chodzi o nowelizację ustawy z 17 maja 1989 r., zgodnie z którą z dniem 1 marca 2011 została zniesiona Komisja Majątkowa rozpatrująca kwestie zwrotu mienia Kościołowi katolickiemu.

Analogicznie, jak w przypadku Komisji Majątkowej, sprawy do tej pory nie rozstrzygnięte w komisjach regulacyjnych mają zostać przejęte przez sądy. Nowelizacja ma „umożliwić wyznaniowym osobom prawnym wystąpienie o podjęcie zawieszonego postępowania sądowego lub administracyjnego, a jeżeli nie było ono wszczęte - wystąpienie do sądu o zasądzenie roszczenia w przypadku gdy komisja regulacyjna nie uzgodni orzeczenia przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy, bądź gdy nie rozpatrzy wniosków o wszczęcie postępowania regulacyjnego” – czytamy w projekcie.

Rozwiązania komisji regulacyjnych nie chcą same Kościoły i związki wyznaniowe.

„Komisja Regulacyjna ds. Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego funkcjonuje prawidłowo. Skoro tak, to nic nie stoi na przeszkodzie, by pozwolić jej na rozpatrzenie wszystkich wniosków i wtedy ją rozwiązać, bo nie będzie miała racji bytu” – powiedział KAI ks. Wojciech Pracki, rzecznik Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP. Jak dodaje, „przenoszenie ciężaru nie zakończonych postępowań na sądy spowoduje wydłużenie procedur”.

Jak informuje ks. Pracki, strona rządowa do tej pory nie poinformowała Kościoła luterańskiego o swoich planach. Ewangelicy oczekują, że rozmowy w tej sprawie odbędą się do końca marca, a ewentualne rozwiązanie komisji zostanie poprzedzone obustronnym porozumieniem. – Jakiekolwiek będzie rozwiązanie tej sprawy, Kościół oczekuje, że będziemy się traktować jak partnerzy, tak jak w tej kwestii było do tej pory – dodaje ks. Pracki.

Jak wyjaśnia KAI abp Jeremiasz, prawosławny ordynariusz diecezji wrocławsko-szczecińskiej, Kościół prawosławny chce przynajmniej częściowego zwrotu mienia poddanego pod przymusowy zarząd państwa od 1918 r. i później w różnych okolicznościach przechodzącego na rzecz instytucji państwowych. Abp Jeremiasz ocenia, że mogło to być od 150 tys. do nawet 300 tys. hektarów majątków, których historia własności na rzecz Kościoła prawosławnego sięga kilka stuleci wstecz. Problemem jest jednak niewystarczająca dokumentacja lub jej brak.

„Komisja powinna działać przynajmniej do chwili rozpatrzenia spraw, co do których nie ma formalnych zastrzeżeń i tam, gdzie roszczenie może być zaspokojone, ale do tego potrzeba czasu” – uważa abp Jeremiasz. Tymczasem prawo jest tak skomplikowane, że pozwala na znajdowanie luk prawnych, dzięki którym pełnomocnicy samorządów i instytucji państwowych zarządzających dobrami mogą przeciągać postępowania.

W opinii rządu, nierozstrzygnięte sprawy, jak w przypadku Komisji Majątkowej Kościoła katolickiego, powinny trafić do sądów cywilnych. Abp Jeremiasz ma co do tego wątpliwości. Jego zdaniem obowiązek wnoszenia przez wnioskodawcę, często ubogą parafię, opłaty sądowej w wysokości 3 proc. wartości roszczenia to zbyt wiele. – To są horrendalne sumy, których parafie prawosławne nie będą w stanie wpłacić – dodaje.

Jak informował w 2010 r. Tomasz Siemoniak, ówczesny sekretarz stanu w MSWiA, na mocy ugód zawartych przed Komisją Regulacyjną ds. Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, Kościołowi temu przekazano nieruchomości niezabudowane o łącznej powierzchni 4620,2866 ha i zabudowane o powierzchni 21,2327 ha. Przekazano ponadto lokale użytkowe i mieszkalne o powierzchni 1750 m2, a także 13 cmentarzy (łączna powierzchnia 5,413 ha). Ponadto na mocy orzeczeń wydanych przez komisję kościelnym osobom prawnym przyznano odszkodowania o łącznej wysokości 631 tys. 604 zł.

Do Komisji Regulacyjnej ds. Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP wpłynęło 1200 wniosków. Do końca stycznia 2010 rozpatrzono 916 z nich. Komisja przywróciła własność nieruchomości i nieodpłatnie przyznała własność nieruchomości na rzecz osób prawnych tego Kościoła 385 ha nieruchomości niezabudowanych oraz 43,7 ha nieruchomości zabudowanych. Ponadto wypłacono rekompensaty pieniężne w wysokości 1,4 mln zł.

Z informacji przekazanych przez Komisję Regulacyjną do Spraw Gmin Wyznaniowych Żydowskich wynika, że do komisji zostało złożonych 5504 wnioski. Zakończonych całkowicie lub częściowo zostało ok. 1930 postępowań. Ugody zawarte przed komisją przewidziały rekompensatę w wysokości ok. 26,8 mln zł. Wnioskodawcom przyznano ponadto odszkodowania w kwocie ok. 27 mln zł.

Międzykościelna Komisja Regulacyjna, rozpatrująca wnioski pozostałych Kościołów i związków wyznaniowych, rozpoczęła działalność w 2000 r.

Na 12 wniosków Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP zakończono 2 postępowania, w tym przekazano jedną nieruchomość o powierzchni 766 m2. Rozpatrywanych jest dalszych 10 wniosków.

Na 78 wniosków Kościoła Chrześcijan Baptystów w RP zakończono 27 postępowań, w tym przekazano 5 nieruchomości o łącznej powierzchni 5198 m2, 1 lokal mieszkalny o powierzchni 86,3 m2. Ok. 50 wniosków jest w toku.

Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w RP złożył 30 wniosków, z czego zakończono 26 postępowań, w tym przekazano 3 nieruchomości o łącznej powierzchni 3 496 m2, 11 lokali mieszkalnych o łącznej powierzchni 510,17 m2. Rozpatrywane są 4 wnioski.

Muzułmański Związek Religijny w RP złożył 3 wnioski. Zakończono 2 postępowania, w tym przekazano 1 odszkodowanie w wysokości 86 tys. 310 zł.

Kościół Zielonoświątkowy w RP: zakończono postępowania w obydwu złożonych wnioskach, przekazano jedną nieruchomość (767 m2).

Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP: na 17 złożonych wniosków zakończono 5 postępowań, przekazano 4 nieruchomości (13 602 m2).

Dyrektor Polskiej Rady Ekumenicznej ks. Ireneusz Lukas powiedział w rozmowie z KAI, że postępowania poszczególnych komisji majątkowych są nadal na różnym etapie, a Kościoły działają w tej sferze autonomicznie, dlatego PRE na razie oficjalnie nie ustosunkuje się do tej sprawy. Niewykluczone jednak, że w najbliższym czasie kwestia rozwiązania komisji majątkowych będzie tematem spotkania przedstawicieli wyznań zrzeszonych w Radzie i wydania ewentualnego oświadczenia.